Geçit Hakkı(Geçit İrtifakı) Nedir?

Geçit hakkı, hukuki terminolojide geçit irtifakı ya da zorunlu geçit hakkı olarak da ifade edilen, bir taşınmaz malikine, başkasına ait bir taşınmaz üzerinden geçiş yapma yetkisi sağlayan sınırlı bir ayni haktır. Bu hak, bir irtifak hakkı kategorisinde yer alır ve temel işlevi, bir taşınmazın genel yollarla olan bağlantısı gibi erişim gereksinimlerini karşılamaktır. Örneğin bir köyde yer alan iki araziden birinin kadastrol yola sınırının olmamasına ek olarak başkaca geçiş imkanı bulunmaması ve komşu taşınmaz maliklerin bu hususa dair kendi aralarında bir anlaşmaya varamamaları durumunda geçiş hakkı davası açılarak zorunlu geçit hakkı tesis edilebilir. Geçit hakkının tesisi neticesinde, yararlanan taşınmaz sahibi bu haktan istifade ederken, üzerinde geçit kurulan taşınmazın malikinin mülkiyet hakkı, tanınan geçişle orantılı ve bu amaca hizmet ettiği ölçüde bir kısıtlamaya tabi olur.

Tanım

Geçit hakkı, Medeni Kanun'da düzenlenen ve uygulamada "zorunlu geçit hakkı" olarak da bilinen bir geçit irtifakı türüdür. Bu hak, genel yola doğrudan erişimi olmayan veya bu erişimi sağlamanın aşırı külfetli olduğu durumlarda, bir taşınmaz malikine, komşu taşınmazlar üzerinden bedel karşılığında geçiş yapma imkânı tanır.

Eşyaya bağlı bir irtifak niteliğinde olan geçit hakkı, lehine kurulan taşınmaz(yararlanan taşınmaz) yararına, aleyhine kurulan taşınmaz (yükümlü taşınmaz) üzerinde bir yükümlülük oluşturur ve sınırlı bir ayni haktır. Temel amacı, bu yolla taşınmazların ekonomik değerini ve kullanılabilirliğini güvence altına alarak, mülkiyet hakkının etkin bir şekilde kullanılabilmesini sağlamaktır.

Hukuki Dayanak

Geçit hakkının birincil ve temel hukuki dayanağı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’dur. Bu hak, Kanun’un “Taşınmaz Mülkiyetinin İçeriği ve Kısıtlamaları” başlıklı ayrımın altında, komşuluk hukukuna ilişkin düzenlemeler kapsamında ele alınmıştır. Özel olarak, TMK’nın 747. maddesi “Zorunlu geçit” başlığını taşımakta ve genel yola çıkmak için hiç veya yeterli geçidi bulunmayan taşınmaz malikinin, komşularından uygun bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını isteyebileceğini hüküm altına almaktadır. Bu madde, geçit hakkı taleplerinin ve bu hakkın tesisi amacıyla açılacak davaların esas yasal kaynağını teşkil eder.

Türk Medeni Kanunu'nun 747. Maddesine Göre:

"Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir."

Ayrıca, geçit hakkı bir irtifak hakkı olarak tesis edildiğinden, TMK’nın irtifak haklarına ilişkin genel hükümleri(TMK m. 779 vd.), bu hakkın hukuki niteliğini ve genel çerçevesini belirlemede dolaylı bir dayanak oluşturur. Ancak, zorunlu geçit hakkının doğumuna ve talep edilebilirliğine ilişkin spesifik ve doğrudan yasal zemin TMK m. 747’dir.

Şartları

Geçit hakkının kurulabilmesi, kanun tarafından belirlenmiş ve Yargıtay içtihatlarıyla şekillenmiş birtakım objektif ve subjektif koşulların bir arada bulunmasına bağlıdır. Bu koşullar, hem geçit ihtiyacı içinde bulunan taşınmaz malikinin menfaatlerini korumayı hem de üzerinde geçit kurulacak taşınmaz malikinin mülkiyet hakkına yapılan müdahaleyi asgari düzeyde tutmayı ve hakkaniyeti sağlamayı amaçlar. Dolayısıyla, geçit hakkı talebinde bulunan tarafın, söz konusu şartların tümünü eksiksiz olarak yerine getirdiğini usulüne uygun şekilde ispat etmesi esastır.

Mahkeme, bu koşulların varlığını kendiliğinden(re'sen) araştırmakla yükümlüdür ve yapacağı değerlendirme neticesinde şartların gerçekleşip gerçekleşmediğine karar verir. Belirtilen koşulların mevcudiyeti, geçit hakkının tesisi için vazgeçilmez bir önkoşul niteliği taşır; bu şartlardan herhangi birinin eksikliği, geçit hakkı talebinin reddedilmesi sonucunu doğuracaktır. Bu nedenle, her bir şartın somut olay özelinde titizlikle incelenmesi gerekmektedir.

Taşınmazın Ana Yola Ulaşım İmkanının Bulunmaması

Geçit hakkı talebinin temel koşullarından biri, hakka konu olacak taşınmazın genel yola çıkış için yeterli bir geçidinin bulunmamasıdır. Bu durum, taşınmazın dört bir yanının başka parsellerle çevrili olması ve kamuya açık bir yola doğrudan bağlantısının olmaması şeklinde tezahür edebileceği gibi, mevcut bağlantının taşınmazın kullanım amacına ve niteliğine uygun, elverişli bir geçit sağlamaması halinde de söz konusu olabilir. Dolayısıyla, mutlak bir geçitsizlik hali aranmaz; önemli olan, mevcut geçidin fiilen yetersiz olmasıdır.

"Ana yola ulaşım imkanının bulunmaması" ifadesi, yalnızca fiziki bir imkansızlığı değil, aynı zamanda ekonomik ve işlevsel bir yetersizliği de kapsar. Taşınmazın ekonomik amacına uygun şekilde işletilmesi ve kullanılması için gerekli olan makul ve yeterli bir ulaşım olanağının mevcut olmaması bu koşulun gerçekleştiğini gösterir. Örneğin, bir tarım arazisi için sadece yaya geçişine elverişli dar bir patikanın varlığı, tarımsal faaliyetlerin gerektirdiği araç ve makinelerin geçişine imkan tanımıyorsa, bu durum ana yola ulaşım imkanının bulunmadığı şeklinde değerlendirilir. Benzer şekilde, bir sanayi tesisi olarak tahsis edilmiş bir taşınmazın, ağır tonajlı araçların giriş çıkışına uygun olmayan bir yola sahip olması da bu kapsamdadır.

Bu koşulun varlığı değerlendirilirken, taşınmaz malikinin sübjektif tercihleri, kişisel kolaylık beklentileri veya daha konforlu bir yol arayışı değil, taşınmazın objektif ihtiyaçları ve mevcut fiili durum esas alınır. Eğer taşınmazın, niteliği ve kullanım amacı dikkate alındığında yeterli kabul edilebilecek bir yol bağlantısı zaten mevcutsa, sırf daha kısa veya daha az maliyetli olduğu düşünülen alternatif bir güzergah için geçit hakkı talep edilemez. Taşınmazın kamu yoluyla bağlantısının fiilen kesilmiş olması veya mevcut bağlantının kullanım amacına objektif olarak hizmet edemeyecek durumda olması gereklidir. Bu yoksunluğun, malikin kendi eylemleriyle, örneğin mevcut yolu keyfi olarak kapatması veya taşınmazı ifraz ederek kendi parselini bilinçli olarak yola çıkışsız bırakması gibi durumlar neticesinde kasıtlı olarak yaratılmamış olması da bu koşulun değerlendirilmesinde dikkate alınan önemli bir husustur.

Geçit Güzergâhının Seçiminde Öncelik Sırası

Geçit güzergâhının belirlenmesinde temel ilke, geçit ihtiyacı olan taşınmaz malikinin menfaati ile aleyhine geçit kurulacak taşınmaz malikinin menfaati arasında bir denge kurulması ve yükümlü tarafa en az zararın verilmesidir. Bu doğrultuda, güzergâh seçiminde yasal düzenlemeler ve yerleşik içtihatlar uyarınca bir öncelik sırası gözetilir.

Bu öncelik sırasına göre, eğer bir taşınmazın ana yola erişiminin kalmaması, o taşınmazın daha önce bütün olduğu bir başka taşınmazdan bölünmesi(ifraz) veya bir kısmının devredilmesi sonucu ortaya çıkmışsa, geçit hakkı öncelikle bu bölünme veya devirle ilgili diğer taşınmaz maliklerine karşı kullanılır. Bu durumda mahkeme, geçidin öncelikle bu eski paydaşların veya devralanların taşınmazlarından, en az külfeti teşkil edecek şekilde tesis edilip edilemeyeceğini değerlendirir.

Bu durumun mevcut olmaması veya bu seçeneğin en az zararı doğurmaması halinde, geçit için komşu taşınmazlar arasından bir değerlendirme yapılır. Komşular arasından güzergâh belirlenirken, geçidin kurulmasıyla en az zarara uğrayacak olan taşınmaz ve güzergâh tercih edilir. Bu değerlendirmede; taşınmazın ekonomik değeri, mevcut kullanım şekli, üzerindeki yapılar, tarımsal alanların bütünlüğü gibi faktörler ile güzergâhın elverişliliği ve en az masrafla kurulabilirliği gibi hususlar dikkate alınır. Mümkünse, mevcut yol veya izlerden faydalanılmasına da özen gösterilir.

Güzergâhın nihai tespiti, somut olayın tüm koşulları göz önünde bulundurularak, genellikle uzman bilirkişi görüşü alındıktan sonra hâkim tarafından yapılır. Hâkim, en uygun güzergâhı belirlerken, hem geçit isteyenin makul ihtiyacını karşılamayı hem de yükümlü taşınmaz malikinin fedakârlığını asgari düzeyde tutmayı amaçlar.

Fedakârlığın Denkleştirilmesi İlkesi

Geçit hakkı tesisinde temel bir rehber olan fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesi, yararına geçit kurulacak taşınmaz malikinin menfaatleri ile üzerinden geçit kurulacak taşınmaz malikinin katlanacağı fedakârlık arasında adil bir denge kurulmasını amaçlar. Bu ilke, komşuluk hukukunun temelini oluşturan dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağının somut bir yansıması olarak kabul edilir. Geçit güzergâhının belirlenmesi aşamasında, mahkeme tarafından bu denge titizlikle gözetilir.

Fedakârlığın denkleştirilmesi, geçit ihtiyacı olan taşınmaz için yeterli ve elverişli bir ulaşım imkânı sağlanırken, diğer yandan geçit vermekle yükümlü kılınacak taşınmaza en az zarar ve külfetin verilmesi gerekliliğini ifade eder. Bu bağlamda, birden fazla güzergâh alternatifi söz konusu olduğunda, her bir alternatifin her iki taraf açısından doğuracağı sonuçlar ayrı ayrı değerlendirilir. Amaç, geçit talep edenin mağduriyetini giderirken, diğer mülk sahibine orantısız bir külfet getirmemektir.

Bu değerlendirme yapılırken, taşınmazların mevcut durumu, kullanım amaçları, topoğrafik özellikleri ve tarımsal veya ekonomik değerleri gibi pek çok faktör dikkate alınır. Örneğin, tarımsal bütünlüğü bozacak, üzerinde önemli bir yapı bulunan veya ilerideki imar potansiyelini ciddi şekilde etkileyecek bir güzergâh yerine, daha az zarara yol açacak alternatifler tercih edilmelidir. İlke, yalnızca güzergâhın konumu değil, aynı zamanda geçidin genişliği, kullanım şekli ve sıklığı gibi unsurların belirlenmesinde de mahkemeye yol gösterir. Böylece, zorunlu geçit hakkının tesisi, bir tarafın mutlak menfaati uğruna diğer tarafın aşırı mağduriyetine yol açmayacak şekilde, hakkaniyete uygun bir çözüme kavuşturulur.

Bedel ve Tazminat

Geçit hakkı tesis edilirken, lehine geçit hakkı kurulan taşınmaz malikinin, aleyhine geçit hakkı tesis edilen taşınmaz malikine tam bir bedel ödemesi zorunludur. Bu bedel, geçit hakkının bir karşılığı olup, yükümlü kılınan taşınmaz malikinin uğradığı kaybı dengelemeyi amaçlar. Anılan bedel, genellikle "tam tazminat" niteliğindedir ve geçit hakkı kurulmasının doğal bir sonucudur.

Söz konusu bedelin miktarı, öncelikle tarafların anlaşmasıyla belirlenebilir. Anlaşma sağlanamaması durumunda, bedel mahkeme tarafından tayin edilir. Mahkeme bu belirlemeyi yaparken, bilirkişi incelemesinden yararlanır. Bilirkişiler, geçidin kurulacağı arazinin niteliği, mevcut kullanım durumu, geçit olarak kullanılacak alanın yüzölçümü, bu alanın ayrılması nedeniyle taşınmazın geri kalan kısmında meydana gelebilecek değer düşüklüğü ve diğer tüm objektif etkenleri dikkate alarak bir değerlendirme yaparlar.

Hesaplanacak bedel, yalnızca geçit olarak kullanılacak kısmın değerini değil, aynı zamanda geçit tesisi nedeniyle yükümlü taşınmazın tamamında veya kalan kısmında meydana gelen her türlü değer kaybını ve mahrum kalınan faydaları da kapsamalıdır. Amaç, aleyhine irtifak kurulan malikin malvarlığında, geçit hakkı nedeniyle meydana gelen azalmanın tam olarak karşılanmasıdır. Bu bedel, mahkeme kararında belirtilir ve genellikle geçit hakkının tapuya tescilinden önce ödenmesi gerekir.

Geçit Hakkı Davası

Geçit hakkı davası, taşınmazı kamuya açık bir yola hiç çıkışı bulunmayan yahut mevcut çıkışı ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalan arazi malikinin, komşu taşınmazlar üzerinden, hakkaniyete uygun bir bedel ödemesi koşuluyla kendisine geçit tesis edilmesi talebiyle açtığı bir hukuki yoldur. Bu dava, mülkiyet hakkının özüne dokunmaksızın, onun tam ve verimli kullanımını temin etme gayesi güden ve komşuluk hukuku ilkeleri çerçevesinde şekillenen bir irtifak hakkı kurulmasına yöneliktir. Esasen, bu dava yoluyla, malik lehine yeni bir hukuki durum(geçit irtifakı) yaratılması amaçlandığından, yenilik doğurucu(inşai) bir dava niteliği taşır.

Davacısı, geçit ihtiyacı duyan taşınmazın maliki; davalısı ise, üzerinden geçit talep edilen komşu taşınmazın maliki veya malikleridir. Davanın temel amacı, mahkeme kararı aracılığıyla, davacı taşınmaz lehine, davalı taşınmaz aleyhine olacak şekilde bir geçit irtifakının hukuken vücut bulmasını sağlamaktır. Mahkeme, davacının belirlediği davalıdan ayrı başkaca komşu taşınmaz maliklerini de resen davaya dahil edebilir, çünkü zorunlu geçidin kurulabilmesi için en uygun komşu taşınmazın tespiti sağlanacaktır.

Yargılama sonucunda mahkeme, somut olayın özelliklerini ve tarafların karşılıklı menfaatlerini dikkate alarak en elverişli geçit güzergahını ve ödenecek bedel miktarını tespit eder. Verilen kararla tesis edilen geçit hakkı, tapu siciline şerh edilmek suretiyle ayni hak niteliği kazanır ve bu hak, ilgili taşınmazların sonraki maliklerini de etkileyen sürekli bir nitelik arz eder.

Dava Dilekçesi

Geçit hakkı tesisi talebiyle açılacak dava, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtilen usul ve esaslara uygun olarak hazırlanmış bir dava dilekçesiyle mahkemeye sunulur. Dava dilekçesi, davanın temelini oluşturan ve mahkemenin ilk incelemesini yapacağı en önemli belgedir. Bu nedenle, dilekçenin içeriğinin eksiksiz ve hukuki argümanların açık bir şekilde ifade edilmiş olması, davanın sağlıklı bir şekilde ilerlemesi açısından büyük önem taşır.

Dava dilekçesinde bulunması gereken temel unsurlar şunlardır:

Tarafların(davacı ve davalı/davalılar) kimlik ve adres bilgileri,
Davanın konusu(örneğin, "davalıya ait ... ada, ... parsel sayılı taşınmaz üzerinden davacıya ait ... ada, ... parsel sayılı taşınmaz lehine geçit hakkı tesisi talebi"),
Davanın dayandığı vakıaların(olayların) özeti; özellikle davacının taşınmazının genel yola çıkışının bulunmadığı veya mevcut yolun yetersiz olduğu gibi hususların açıklanması,
İleri sürülen hukuki sebepler(başta Türk Medeni Kanunu m. 747 olmak üzere ilgili mevzuat maddeleri),
Açık ve net bir şekilde talep sonucu(ne istendiği; örneğin, belirlenecek en uygun güzergahtan geçit hakkı kurulması ve bu hakkın tapu siciline tescili),
Dayanılan delillerin neler olduğu(örneğin, tapu kayıtları, keşif, bilirkişi incelemesi, tanık beyanları vb.).

Talep sonucunda, geçit hakkının hangi taşınmaz üzerinden ve hangi güzergahtan kurulmasının istendiği, mümkünse krokilerle desteklenerek belirtilmelidir. Ayrıca, geçit hakkı karşılığında ödenecek bedelin tespiti de talep edilebilir. Dilekçede, delillerin hangi vakıaların ispatı için gösterildiği de kısaca açıklanmalıdır. Dava dilekçesi, davacı veya vekili tarafından imzalanarak mahkemeye sunulur.

İspat Yükü ve Deliller

Geçit hakkı davasında ispat yükü, kural olarak, bu hakkın tesisi suretiyle lehine irtifak kurulmasını talep eden davacıya aittir. Davacı, Türk Medeni Kanunu ve ilgili mevzuatta tanımlanan geçit hakkı kurulması koşullarının kendi taşınmazı lehine gerçekleştiğini mahkeme önünde kanıtlamakla mükelleftir. Bu kapsamda davacı, özellikle taşınmazının genel yola çıkışının hiç bulunmadığını veya mevcut çıkışın yetersiz olduğunu ve talep edilen geçidin zorunlu nitelik taşıdığını ispat etmelidir. Davalı taraf ise, davacının iddialarının aksini veya geçit hakkı tesisini gerektirmeyecek özel durumların varlığını(örneğin, davacının kullanabileceği başka bir elverişli geçidin mevcudiyeti gibi) delilleriyle birlikte ileri sürebilir.

Geçit hakkı davalarında uyuşmazlığın aydınlatılması ve hakkaniyete uygun bir karar verilebilmesi için çeşitli delillere başvurulur. Bu davalarda en önemli delillerin başında keşif ve bilirkişi incelemesi gelmektedir. Mahkemece mahallinde yapılacak keşif ile taşınmazların fiili durumu, coğrafi konumu, genel yola bağlantı imkânları ve alternatif geçit güzergâhları doğrudan gözlemlenir. Keşif sırasında veya sonrasında görevlendirilecek uzman bilirkişiler (genellikle harita, kadastro, ziraat mühendisleri veya şehir plancıları) ise, geçit ihtiyacının teknik olarak değerlendirilmesi, olası güzergâhların avantaj ve dezavantajları, hangi güzergâhın hem davacı için ihtiyacı karşılayacağı hem de davalı taşınmazına en az zararı vereceği ve geçit hakkı karşılığında ödenecek uygun bedelin tespiti gibi konularda detaylı bir rapor hazırlayarak mahkemeye sunarlar.

Bu temel delillerin yanı sıra, tarafların mülkiyet durumlarını ve taşınmazların hukuki niteliklerini gösteren tapu kayıtları, ilgili parsellerin imar durumunu ve bölgedeki yol ağını yansıtan imar planları ve paftaları da önemli kanıtlar arasındadır. Gerekli görüldüğü takdirde, taşınmazların geçmişteki kullanım şekilleri, mevcut çıkmazın oluşum süreci veya taraflar arasındaki önceki müzakereler hakkında bilgi sahibi olan tanıkların beyanlarına başvurulabilir; ancak geçit irtifakı biraz teknik bir mesele teşkil ettiği için bu davada genellikle tanık dinletilmemektedir. Ayrıca, dava konusu yerin durumunu ve iddiaları destekleyici nitelikte fotoğraf, video kaydı gibi görsel materyaller de delil olarak değerlendirilebilir. Mahkeme, sunulan tüm bu delilleri birlikte değerlendirerek bir sonuca varır. Olası bir eksiklikten kaynaklı olarak meydana gelebilecek hak kayıplarının önüne geçilebilmesi adına alanında uzman bir gayrimenkul avukatı ile çalışılması tavsiye edilir.

Yargılama Usulü

Geçit hakkı davasının yargılama usulü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen yazılı yargılama usulüdür. Ancak, davanın niteliği gereği bazı kendine has özellikler gösterir. Mahkeme, bu tür davalarda genellikle re'sen araştırma prensibini gözeterek, en uygun geçit güzergâhının ve hakkaniyete uygun bedelin tespitine özel önem verir. Bu ve benzeri, geçit hakkının kendine has özellikler, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun geneline hakim olan taraflarca getirilme ilkesi ve taleple bağlılık kuralı gibi ilkelerin istisnalarındadır.

Yargılamanın önemli bir parçasını, mahallinde yapılacak keşif ve alınacak bilirkişi raporları teşkil eder. Hâkim, uzman bilirkişiler aracılığıyla, davacının taşınmazının genel yola erişimini sağlayacak, komşu taşınmazlara en az külfeti yükleyecek güzergâhı ve geçit hakkı tesis edilecek taşınmaz malikine ödenecek uygun bedeli belirler. Karar verilmeden önce davacıya ilgili bedeli depo etmesi için süre verilir.

Yargılama sürecinde, geçit hakkı talebinden etkilenmesi muhtemel tüm taşınmaz maliklerinin davaya dahil edilerek beyanlarının alınması esastır. Mahkeme, tüm delilleri ve bilirkişi görüşlerini değerlendirerek, geçidin kurulacağı yeri, genişliğini ve kullanma koşullarını belirleyen bir karar tesis eder. Bu karar, kurucu nitelikte olup, tapu siciline tescili ile geçit irtifakı hukuken kurulmuş olur.

Zamanaşımı veya Hak Düşürücü Süreler

Geçit hakkı davası, hukuki niteliği itibarıyla, kural olarak zamanaşımına veya hak düşürücü süreye tabi olmayan davalardandır. Bu durumun temelinde, geçit hakkının, bir taşınmazın ekonomik ve fiili olarak kullanılabilmesi için zorunlu olan genel yola erişim ihtiyacından doğması yatmaktadır. Taşınmazın genel yola bağlantısının bulunmaması veya mevcut bağlantının yetersiz olması şeklindeki объектив koşul varlığını sürdürdüğü müddetçe, mülkiyet hakkına bağlı olarak geçit tesisi talebinde bulunma hakkı da devam eder.

Türk Medeni Kanunu'nda, zorunlu geçit hakkı tesisine yönelik davanın açılması için özel bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları da bu doğrultudadır; zorunlu geçit hakkı talebinin, bu hakkın doğumu için gerekli olan şartlar devam ettiği sürece, herhangi bir süre kısıtlamasına tabi olmaksızın ileri sürülebileceği kabul edilmektedir. Dolayısıyla, geçit ihtiyacı ortadan kalkmadığı veya geçit hakkı şartları mevcut olduğu sürece, lehine geçit kurulmasını talep etme hakkına sahip olan taşınmaz maliki, bu davayı her zaman açma imkanına sahiptir. Bu hak, mülkiyet hakkının özünü etkileyen ve onun kullanılmasını mümkün kılan bir nitelik taşıdığından, zamanın geçmesiyle kendiliğinden ortadan kalkmaz.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Geçit hakkı kurulmasına yönelik davalarda görevli mahkeme, uyuşmazlığın niteliği itibarıyla Asliye Hukuk Mahkemesidir. Zira geçit hakkı, bir irtifak hakkı olup, taşınmazın aynına, yani bizatihi kendisine ilişkin bir hak tesisini amaçlar. Bu türden, mülkiyet hakkını ve diğer ayni hakları ilgilendiren davalara bakma görevi, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri uyarınca genel görevli mahkeme sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemelerine aittir.

Yetkili mahkemenin belirlenmesinde ise HMK’nın 12. maddesi esas alınır. Bu maddeye göre, “Taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.” Geçit hakkı davası da bu kapsamda değerlendirildiğinden, lehine geçit hakkı talep edilen taşınmazın genel yola bağlantısını sağlamak üzere, üzerinden geçit kurulması istenen komşu taşınmazın(yükümlü taşınmazın) bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi, davaya bakmakla kesin yetkilidir. Bu yetki kuralı kamu düzenine ilişkin olduğundan, mahkemece re'sen dikkate alınır ve taraflar aksini kararlaştıramazlar.

Geçit Hakkı(Geçit İrtifakı) Davası 2025

Bu yazıyı paylaşın: